adet görememe

ADET GÖREMEME (AMENORE)

Amenore'yi ikiye ayırmak gerekir:

14 yaşına gelmiş ve meme gelişimi veya pubik tüylenme gibi sekonder seks karekterleri gelişmemiş bir genç kızın daha adetlerinin başlamaması primer amenore olarak adlandırılır. Şayet meme gelişimi ve pubik tüylenme başlamışsa primer amenore diyebilmek için beklenmesi şart olan yaş hududu 16'dır.

Önceden adet görmüş bir kadının 3 ay müddetle adetlerinin kesilmesine sekonder amenore denir.

Düzenli adet gören bir kadında hipotalamus, hipofiz, over ve uterus tamamiyle normal çalışmaktadır. Beyinde bulunan hipotalamus ve hipofiz FSH ve LH hormonları ile overleri (yumurtalıkları) uyarır. İkazlan yumurtalıklar östrojen ve progesteron hormonu salgılar. Östrojen ve progesteron hormonu da uterus (rahim) iç tabakasını başka bir deyişle endometriyumu uyararak adet kanamalarının gelişmesini sağlar. Bu uzuvlar arasındaki ardışık mekanizma normal ve her ay düzenli bir adet kanaması için gereklidir. Bu mekanizma rastgele bir evrede bozulduğunda adet görememe veyahut adet düzensizliği oluşur. Adet kanaması olabilmesi için bu mekanizmalar dışında kanın akış yolunda (rahim ağzında, vajinada, kızlık zarında) rastgele bir nedenle tıkanıklık olmaması gerekir.

Primer amenore nedenleri:

- Yapısal (konstitüsyonel) gecikme

- Turner belirtisi (Gonadal disgeneziler): Fizyolojik dışında en sık nedendir.

- Hipotalamus ve hipofize ait patolojiler, urlar

- İmperfore hymen (Kızlık zarında açıklık olmaması)

- Galaktozemi

- Transvers vajinal septum (Vajinada perde olması

- Vajina, serviks (rahim ağzı) veya rahmin doğuştan gelişmemiş olması (RKM-

(Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser belirtisi, Müllerien agenezis)

- Testiküler feminizasyon (XY kromozomlu dişi dış görüntüsünde fert adet görememe yakıntısıyla müracaat eder.)

- Langerhans hücreli histiyositoz (Hand Shüller Christian hastalığı)

- Radyoterapi (beyine)

- Kemoterapatik ilaçlar

- Ciddi beslenme bozukluğu, anoreksia

- Primer hipotiroidizö

- Cushing belirtisi

- Kalmann belirtisi

- Testiküler feminizasyon

Sekonder amenore nedenleri:

- Gebelik (en sık nedendir)

- Emzirme

- Menopoz

- Doğum kontrol hapı alımı sonrası amenore

- Stres, çöküntü

- Aşırı zayıflık, iyi beslenememe, anoreksia

- Hipofiz hastalığı: Hipofizin ablasyonu, Sheehan belirtisi,

- Prolaktinoma (hiperprolaktinemi, süt hormonunun aşırı üretilmesi)

- Kontrol edilmemiş endokrinopatiler: Diyabet, hipotiroidizm ve hipertiroidizm

- Polikistik over hastalığı

- Kemoterapi

- Radyoterapi

- Rahim içi yapışıklık gelişmesi (Asherman belirtisi)

- İlaç rehabilitasyonu: Sistemik steroidler, danazol, GnRh Analogları

- Prematür ovaryen yetmezlik, erken menopoz

- Sarkoidoz

- Hiperandrojenemi (Testesteron benzeri erkeklik hormonlarının artması)

- Prolaktinoma

Teşhis:

Teşhis için FSH, LH, prolaktin, vaziyete göre troid hormonları, ultrasonografi sık kullanılan metotlardır. Beyin içerisinde bir patolojiden şüphelenilmişse CT veya MR incelemeleri gerkebilir. Bazen HSG (histerosalpingografi), SİS (salin infüzyon sonografi) veyahut histeroskopi ile rahim içerisinin gözlenmesi gerekebilir.

Rehabilitasyon:

Sekonder amenorenin en sık nedeni gebeliktir o yüzden böyle bir vaziyette evvela gebelik araştırılmalıdır. Gebelik yoksa rehabilitasyon sebebe yönelik tertip edir. Neden iyi beslenememe, aşırı zayıflık, stres, çöküntü, aşırı egzersiz gibi nedenlerse evvela bu vaziyetler düzeltilmelidir

Şayet rahim (uterus), rahim ağzı (serviks) yada vajen gibi uzuvlarla alakalı bir anatomik bozukluk varsa tedavi bunu düzeltmeye yönelik operasyon olacaktır.

Şayet beyindeki hipofiz bezinde aşırı prolaktin hormonu (süt hormonu) imalatına kapı aralayan bir ur varsa tedavi tümörün boyutuna göre ilaç tedavisi (bromokriptin, kabergolin, domain agonistleri ilaçlar) veya ameliyat şeklinde olacaktır. Küçük prolaktinomalar yani mikroadenomlar ameliyat gerektirmeden çoklukla ilaç tedavisi ile küçülürler ve prolaktin hormon düzeyleri azalır, adetler normale döner.

Yumurtlama bozukluğu (anovulasyon, polikistik over belirtisi) gibi vaziyetlerde östrojen ve progesteron hormonu içern ilaçlar, doğum kontrol hapları tedavide kullanılır.